Σφαγιασμός των ΒΑΕ στο κρεβάτι του Προκρούστη, με... ολίγη επιστημοσύνη

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ» ΤΟΥ ΑΝΘΥΓΙΕΙΝΟΥ ΕΠΙΔΟΜΑΤΟΣ

Πριν από μερικές μέρες δόθηκε στη δημοσιότητα το πόρισμα της διυπουργικής επιτροπής για την «αναμόρφωση» του καθεστώτος χορήγησης του ανθυγιεινού επιδόματος. Πλέον προετοιμάζεται η δεύτερη και τελική φάση με τον προσδιορισμό των ειδικοτήτων που θα δικαιούνται το επίδομα... κατά τα ευρωενωσιακά πρότυπα.Οι μάσκες έπεσαν και για άλλη μία φορά αποκαλύπτονται, χωρίς φτιασιδώματα, ο χαρακτήρας και οι στοχεύσεις της επίθεσης στα ΒΑΕ. Οταν ξεκίναγε η... για «πρώτη φορά αριστερή» επίθεση στο ανθυγιεινό επίδομα στο Δημόσιο, είχαν πολλά φτιασιδώματα για να προσπαθούν μάταια να την καμουφλάρουν. Δεν περιορίζονταν μόνο στο να κρύβουν ότι στο στόχαστρο έχει μπει (για άλλη μία φορά) συνολικά ο θεσμός των ΒΑΕ. Προχωρούσαν παραπέρα με περισσή προπαγανδιστική τέχνη, παρουσίαζαν ως βασικό τους μέλημα την προστασία της υγείας και την πρόληψη και αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου. Χαρακτηριστικά, στο αντικείμενο εργασιών της επιτροπής για τη «μεταρρύθμιση του καθεστώτος χορήγησης επιδόματος επικίνδυνης και ανθυγιεινής εργασίας» υπογράμμιζαν την «εκπόνηση από κοινού με συναρμόδιους φορείς, βραχυπρόθεσμου, μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου σχεδίου δράσης για την πρόληψη των παραγόντων κινδύνου στους χώρους εργασίας...».¹

Ορισμένοι «περιορισμοί» και χρήσιμα συμπεράσματα

Ας δούμε λοιπόν πώς εκφράζεται το ...βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχέδιο στο πόρισμα της επιτροπής που δημοσιοποιήθηκε. Επισημαίνουμε εξαρχής ότι η αναλυτική επιστημονική προσέγγιση μεθοδολογικών ζητημάτων του εν λόγω πορίσματος, παρά το ιδιαίτερο ενδιαφέρον, επιστημονικά και πολιτικά, ξεφεύγει από τον προσανατολισμό του παρόντος άρθρου. Επί του παρόντος αρκούμαστε να προσεγγίσουμε - αναδείξουμε ορισμένες μόνο πλευρές που βοηθάνε στην εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων.
Αρχικά, ας σταθούμε σε ορισμένους περιορισμούς που υπογραμμίζονται στο πόρισμα της διυπουργικής επιτροπής:

1. «...Το εξαιρετικά σύντομο χρονοδιάγραμμα έδωσε ελάχιστο χρόνο στην επιτροπή για την επεξεργασία κριτηρίων και μεθοδολογίας...».²

Διαπιστώνουμε ότι η επιτροπή ένιωσε να πιέζεται χρονικά... Είναι άραγε μόνο η βιασύνη κυβερνώντων και μεγαλοεργοδοτών να ξεμπερδεύουν με το επίδομα αρχικά, για να συνεχίσουν, με τα ίδια εργαλεία, το ξήλωμα του θεσμού των ΒΑΕ; Αν ήταν μόνο αυτό, τότε προκαλεί εντύπωση ο χρόνος που μεσολάβησε από την παράδοση του πορίσματος μέχρι το επόμενο βήμα... Το σίγουρο είναι ότι οι χρονικές πιέσεις προς την επιτροπή περιόριζαν αντικειμενικά τη δυνατότητα επιστημονικής προσέγγισης, αυτό υπογραμμίζουν οι ίδιοι οι συντάκτες του πορίσματος...
Για να το πούμε αναλυτικότερα, αν κάποιος θέλει ουσιαστικό έργο επιστημονικό για την προσέγγιση βραχυπρόθεσμου, μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου σχεδίου για την πρόληψη και αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου, τότε πράγματι οφείλει να δώσει τον απαραίτητο χρόνο προετοιμασίας αυτής της δουλειάς. Αν όμως ζητούμενο είναι η επίφαση επιστημονικότητας σε μία προειλημμένη απόφαση για την περικοπή δημόσιων δαπανών που συνδέονται με το ανθυγιεινό επίδομα, αν αυτή την επίφαση επιστημονικότητας τη χρειάζεσαι για να την αξιοποιήσεις στη συνέχεια για την αποδόμηση του θεσμού των ΒΑΕ, τότε οι πιέσεις και τα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα είναι απολύτως βολικά εργαλεία για να εμποδίσουν κάθε ουσιαστική μελέτη...
Και για όσους καλοπροαίρετα αμφισβητούν ότι οι αποφάσεις ή έστω οι κατευθύνσεις είναι προειλημμένες, επανερχόμαστε στα δικά τους λόγια όταν αποφάσιζαν τη σύσταση της επιτροπής για τη «μεταρρύθμιση του ανθυγιεινού επιδόματος, έτσι ώστε να ευθυγραμμίζεται με την ευρωπαϊκή νομοθεσία». Ξεκαθαρίζουν ευθύς εξαρχής ότι στόχευση είναι να διασφαλιστεί ουσιαστική μείωση κατά το ένα τρίτο του ποσοστού των εργαζομένων που θα δικαιούνται το επίδομα...

2. «Η σχεδόν παντελής έλλειψη στοιχείων, μετρήσεων και δεδομένων, που αφορούν την ανθυγιεινότητα και επικινδυνότητα στους χώρους/κλάδους/ειδικότητες του δημόσιου τομέα».³

Ομολογουμένως ιδιαίτερα σημαντικός περιορισμός. Πρακτικά ομολογείται ότι όχι μόνο δεν υπάρχουν δεδομένα για την επαγγελματική νοσηρότητα, για τις επαγγελματικές ασθένειες δηλαδή που θερίζουν στους χώρους αυτούς και που δεν αναγνωρίζονται ποτέ... Αλλά ότι δεν έχουν ούτε καν τα αυτονόητα, τα στοιχειώδη και τα υποχρεωτικά ακόμα και με τη δική τους νομοθεσία. Δεν υπάρχουν υπηρεσίες, δεν υπάρχουν Ιατροί Εργασίας, δεν υπάρχουν Τεχνικοί Ασφαλείας και προφανώς δεν υπάρχουν ούτε μετρήσεις παραγόντων ούτε εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου για να σχεδιάσουν έστω και στοιχειωδώς τη λήψη μέτρων για την πρόληψη και αντιμετώπισή του... Αυτό διαπιστώνουν, ότι παρανομούν συστηματικά, αφού τα ανωτέρω αποτελούν στοιχειώδεις εργοδοτικές υποχρεώσεις...
Θεωρητικά και μόνο αυτή η διαπίστωση θα έπρεπε να οδηγήσει την επιτροπή σε παύση εργασιών, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το έργο «μεταρρύθμισης» - κουτσουρέματος του θεσμού χορήγησης του ανθυγιεινού επιδόματος.
Θεωρητικά και μόνο αυτή η διαπίστωση θα έπρεπε να προσανατολίσει την επιτροπή στην αναζήτηση βραχυπρόθεσμου, μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου σχεδίου για να τηρούν στοιχειωδώς τις υποχρεώσεις τους τα διάφορα υπουργεία και οι κυβερνήσεις διαχρονικά, σε σχέση με την προστασία της υγείας των εργαζομένων σε αυτά. Και αναφερόμαστε μεταξύ άλλων και σε εργαζόμενους στην καθαριότητα, στο πράσινο και άλλους τομείς στην Τοπική Διοίκηση, αλλά και στους υγειονομικούς που εκτίθενται κατά την εργασία τους σχεδόν στο σύνολο των παραγόντων κινδύνου - κατηγοριών κινδύνου - κριτηρίων που η ίδια η επιτροπή έθεσε και που κατά κανόνα (όπως επίσης η ίδια επιτροπή διαπιστώνει) δεν έχουν ούτε Γιατρό Εργασίας ούτε Τεχνικό Ασφαλείας κ.λπ...
Αντί όμως να μπουν τα μολύβια κάτω, το έργο συνεχίστηκε... Σε πείσμα της αλήθειας και της επιστημονικής μεθοδολογίας, προτάσσεται η υποκατάσταση των μελετών με ερωτηματολόγιο (!) που θα συμπληρώνουν οι «αρμόδιοι φορείς», όχι ως συμπληρωματικό εργαλείο βοηθητικό στην εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου, αλλά ως το μοναδικό πρακτικά στοιχείο κατάταξης των επαγγελμάτων - ειδικοτήτων με βάση την επικινδυνότητα και τον ανθυγιεινό χαρακτήρα της εργασίας. Προκειμένου να «μεταρρυθμίσουν το καθεστώς χορήγησης του επιδόματος» (βλέπε μείωση κατά περίπου 30% των δικαιούχων), θα ποσοτικοποιήσουν αυθαίρετα την πιθανότητα έκθεσης στον επαγγελματικό κίνδυνο και τις συνέπειες αυτής της έκθεσης, για να παραδώσουν το πινακάκι - ερωτηματολόγιο στην επιτροπή για να κάνει την κατάταξη... Χωρίς στοιχεία, χωρίς μετρήσεις, χωρίς επιδημιολογικά δεδομένα επαγγελματικής νοσηρότητας, με μοναδικό δεδομένο τη μεταρρύθμιση - κουτσούρεμα και το προσδοκώμενο δημοσιονομικό αποτέλεσμα μείον 30%! Θα πανηγυρίζουν οι ΕΞΥΠΠ («εξωτερικές υπηρεσίες προστασίας και προλήψεις»), οι διάφοροι αεριτζήδες του κλάδου και κυρίως οι μεγαλοεργοδότες, αφού η «μεθοδολογία» τους για τη - μη - εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου υιοθετείται ευρύτερα...

Στοχεύουν στο επίδομα για να πετύχουν τη χαριστική βολή συνολικά στα ΒΑΕ

Η επίθεση στο επίδομα έχει κοινό τόπο με την επίθεση στα ΒΑΕ. Αρχικά θα αξιοποιηθεί η ίδια επιχειρηματολογία. Εμπειρία και προεργασία έχουν γίνει και από προηγούμενες επιτροπές και από παλαιότερες προσπάθειες αποδόμησης του θεσμού των ΒΑΕ.
Παράλληλα, τόσο η περιστολή του επιδόματος όσο και η επίθεση στο θεσμό των ΒΑΕ συνολικά υπηρετούν από διαφορετικούς δρόμους την επιδίωξη για τόνωση της ανταγωνιστικότητας και την προσέλκυση επενδυτών. Από τη μία, επιτυγχάνεται μείωση των δημόσιων δαπανών και διασφάλιση πόρων για φοροαπαλλαγές και επιδοτήσεις της επιχειρηματικότητας και, από την άλλη, εξυπηρετείται η στόχευση για αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης.
Παράλληλα, για τους εργαζόμενους, η επίθεση στο θεσμό των ΒΑΕ συνιστά άλλη μία επίθεση στα μέτρα για την προστασία της Υγείας και της Ασφάλειας στην Εργασία, άλλη μία επίθεση σε ένα θεσμό που συνδέεται με τη μείωση της έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου. Ο θεσμός των ΒΑΕ είναι πλήρης σύνταξη με μειωμένα όρια, ρύθμιση απολύτως λογική, αναγκαία και προφανώς προληπτικού χαρακτήρα για εργαζόμενους που λόγω της εργασίας τους, λόγω της φύσης του επαγγέλματός τους, λόγω του επαγγελματικού κινδύνου, φθείρεται η υγεία τους γρηγορότερα.
Το παράδειγμα της προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων από τον επαγγελματικό κίνδυνο φωτίζει με τον πιο τραγικό τρόπο ότι όταν κινητήρια δύναμη της παραγωγής είναι το κέρδος, οι αντικειμενικές δυνατότητες που προκύπτουν από την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο για την προστασία και πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου αξιοποιούνται μόνο στο βαθμό που συνδέονται με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης. Μένουν αναξιοποίητες οι δυνατότητες πρόληψης και προστασίας των εργαζομένων, επειδή ακριβώς τα κλειδιά της οικονομίας βρίσκονται ακόμα στα χέρια των μονοπωλίων, επειδή ο σχεδιασμός της παραγωγής γίνεται στη βάση των νόμων της αγοράς και με γνώμονα το κέρδος και τον ανταγωνισμό.
Από τη σχεδιαζόμενη επίθεση στο ανθυγιεινό επίδομα και το θεσμό των ΒΑΕ βγαίνει πλούσια πείρα για το πώς η επιστημονική μεθοδολογία αντιστρέφεται, μπαίνει με το κεφάλι προς τα κάτω και αντί να συμβάλλει στην ιεράρχηση και αξιολόγηση προτεραιοτήτων για την εκπόνηση σχεδίου πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου εκεί που πανθομολογούμενη είναι η απουσία ακόμα και των στοιχειωδών μέτρων και υπηρεσιών, αξιοποιείται ανορθολογικά για να δοθεί επιστημονικοφάνεια σε προειλημμένες κατευθύνσεις. Βγαίνει πλούσια πείρα που μπορεί να αξιοποιηθεί για να στοχεύσουμε τον πραγματικό αντίπαλο και να αποκρούσουμε την επίθεση, με προσανατολισμό την κάλυψη των σύγχρονων αναγκών μας για την προστασία της υγείας από τον επαγγελματικό κίνδυνο.

Αντεπίθεση με γνώμονα την προστασία της Υγείας και της Ασφάλειας στην Εργασία

Αντεπίθεση τώρα σε κοινό μέτωπο εργαζομένων και επιστημόνων του κλάδου, με γνώμονα την προστασία της Υγείας και της Ασφάλειας στην Εργασία.
Το «παραδοτέο» 3, η δεύτερη φάση του πορίσματος είναι σε εξέλιξη. Επιχειρούν να αποτελέσει τη χαριστική βολή.
Απέναντι στην επίθεσή τους, πρέπει συντεταγμένα να αντεπιτεθούμε:
Να αποκρούσουμε την επίθεση στο ανθυγιεινό επίδομα.
Να απαιτήσουμε να διευρυνθεί ο θεσμός των ΒΑΕ, καλύπτοντας όλους τους εργαζόμενους που εργάζονται σε ομοιοεπαγγελματικές συνθήκες, σε βαρύ και ανθυγιεινό περιβάλλον.
Να ληφθούν όλα τα μέτρα για την προστασία της υγείας από τον επαγγελματικό κίνδυνο. Να συγκροτηθούν υπηρεσίες προστασίας της υγείας και πρόληψης - αντιμετώπισης του επαγγελματικού κινδύνου και να στελεχωθούν με ειδικούς Ιατρούς Εργασίας, Τεχνικούς Ασφαλείας κ.ά. Να διεκδικήσουμε τη δημιουργία κρατικού σώματος Ιατρών Εργασίας και Τεχνικών Ασφαλείας, εργαστηρίων και υπηρεσιών ενταγμένων στο δημόσιο σύστημα Υγείας, που να συμβάλλουν ουσιαστικά στην καταγραφή και μελέτη της επαγγελματικής νοσηρότητας, την εκτίμηση και αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου.
Καλούμε τους επιστήμονες του κλάδου να αναλογιστούν το ιδιαίτερο μερίδιο ευθύνης σε αυτή την αντεπίθεση μαζί με τους εργαζόμενους. Να αντιπαρατεθούν στην απαξίωση της επιστήμης, να αντισταθούν στην επιδίωξη κυβερνώντων και μεγαλοεργοδοτών να φαλκιδεύσουν με αντιεπιστημονική μεθοδολογία και να ντύσουν με επιστημονικοφάνεια τη νέα επίθεση ενάντια στην προστασία της υγείας των εργαζομένων. Από την ίδια την άσκηση της επιστήμης, ιδιαίτερα στο συγκεκριμένο κλάδο και επιστημονικό πεδίο, φωτίζονται οι αντικειμενικές δυνατότητες για την ουσιαστική προστασία της υγείας από τον επαγγελματικό κίνδυνο, αναδεικνύονται τα πραγματικά εμπόδια στην αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων, οι νόμοι της ζούγκλας της αγοράς και του ανταγωνισμού.
Παραπομπές:
1. Αρθρο 18 νόμου 4354/2015, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 396 του νόμου 4512/2018.
2. Γνωμοδότηση διυπουργικής επιτροπής, σελ. 4
3. Ο.π., σελ. 4

Του Χρήστου ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ